GO Palilula
NEobične razglednice Palilule: Palilulska rampa boemski deo Niša
Paliluska rampa od vajkada neguje duh stare čaršije, gospodskog ali i boemskog Niša. Taj period razvoja grada slikovito je opisao u svojim delima književnik Stevan Sremac.
Palilula je dobila naziv po gradskoj četvrti u južnom delu Niša oko Palilulske rampe i oko nje.
Prvobitno Palilulsko naselje je još kao periferni deo grada , pre spajanja sa Nišom postajalo kao posebno naselje. Zvanično Palilula postaje posebno naselje sa oslobođenjem od Turaka 1878. i sa izgradnjom pirotske pruge.
Danas je to jedna gradska opština od ukupno pet u Nišu, osnovana 2004. godine. Na području Palilule živi oko 73 hiljade stanovnika. Samo srce Palilule je oduvek važilo za stari deo Niša.
„Palilula je uvek predstavljala srce starog Niša o čemu svedoči veliki broj kuća poznatih Palilulaca koje su simboli boemskog i gospodskog Niša“, kaže predsednik Gradske opštine Palilula, Bratislav Vučković.
Simboli paliluske rampe su česme i „palilulski teferič“ – sam centar opštine a koji se uređuje zahvaljujući Palilulcima udruzeni u Društvo za očuvanje tradicije i ulepšavanje Palilule – SOKAK.
„Na „palilulskom teferiču“ postavljena je rekonstruisana česma „Bure“, poklon Društva za očuvanje tradicije i ulepšavanje Palilule „Sokak“ građanima Niša. Na ovom mestu pre deceniju je bila česma. Poslednjih nekoliko godina nije funkcionisala, čak nije bilo ni namere da ona bude popravljena. Obnovili smo je i popravili kao i Svetinikolsku česmu jednu od najstarijih na Paliluli“, priča Vučković.
Ovo društvo pokrenulo je inicjativu da umetnik i muzičar, legenda Palilule Živorad Isaković Čokalija dobije spomenik na Paliluli.
Inicijativa je potekla od njegovog bratanca, ali i drugih Palilulaca koji žele da se Čokalija sačuva od zaborava. Nema manifestacije Niša, niti bomeske kafane starog juga Srbije u kome nije zasvirao čuveni Žika Čokalija. Bio je umetnik i muzičar, legenda Palilule i grada Niša. Harmoniku je svirao od četrnaeste godine i za njega kažu da je muzičar koji je sigurno najviše svadbi odsvirao u Nišu.
Upamćen je i po tome što je prvi Nišlija koji je svirao uživo na televiziji 1953. godine. Ideja je da se napravi spomenik na kome će Čokalija biti sa harmonikom, a da se ona svako veče u 19 časova uključi i da se sa nje slušaju Čokalijine pesme.
Simbol Palilule je i Donina česma. Nalazi se na uglu Episkopske i Rajićeve ulice, u neposrednom zaleđu Episkopskog dvora. Česma je dobila naziv po Hadži Doni koji ju je i sagradio tik uz svoju kuću šezdesetih godina XIX veka. Voda za česmu je dovedena iz Kovanluka.
Posle oslobođenja od Turaka, česma je obnovljena i dograđena: imala je lulu, gvozdenu čašu na lancu i kameno korito iz kog je napajana stoka.
Tridesetih godina XX veka, na mestu ranije Hadži Donine kuće podignuta je stambena zgrada ,podernog građanskog izgleda ali je česma ostala. Nedugo potom , priključena je na vodovod i bila je u upotrebi sve do 1970. kada je izgubila vodu.
Zbog svoje istorije, tradicionalne vrednosti i prepoznatljivosti čitavog jednog dela Niša po njoj, na inicijativu građana je obnovljena sredinom sedamdesetih godina. Danas predstavlja vredan spomenički objekat.
Celu epizodu o Palilulskoj rampi iz serijala “NEobične razglednice Palilule” pogledajte na YouTube kanalu „Nove mreže“
Emisija se realizuje uz podršku Gradske opštine Palilula.
NEobične razglednice Palilule: Inžinjerijska kasarna najmonumentalniji objekat u Nišu
Inžinjerijska kasarna koja se nalazi na području Gradske opštine Palilula predstavlja jedan od najznačajnijih i najmonumentalnijih objekata u Nišu. Sagrađena je na prelazu iz 19. u 20. vek u duhu romantičarske arhitekture. Građena je po projektu beogradskog arhitekte Danila Vladisavljevića koji je bio arhitekta Ministarstva vojske Srbije.
Inžinjerijska kasarna je najznačajnije ostvarenje ovog poznatog beogradskog arhitekte koji je, pored ostalog, projektovao u Beogradu Vojnu bolnicu, banku na Terazijama i Prometnu banku u Knez Mihailovoj ulici. Kamen temeljac za kasarnu postavljen je 10. juna 1899. godine na svečanostima kojima su prisustvovali kralj Aleksandar Obrenović i njegov otac Milan, oslobodilac Niša.
Gradnja kasarne završena je u jesen 1900. godine.
Kasarna je podignuta za potrebe vojske, ona simboliše vojni objekat – zamak, sa ugaonim poligonalnim kulama, zupcima na vrhu i vencima na potkrovlju. Na zgradi se nalaze i ukrasi sa južne i severne strane po četiri ornamenta koji prikazuju obeležje tadašnjeg roda inžinjerije. Po stilskim karakteristikama Inžinjerijska kasarna predstavlja jedan od najčistijih romantičarskih objekata u vojnoj arhitekturi.
Nakon Prvog svetskog rata bila je poznata kao Kasarna 16. Pešadijskog puka, a nakon Drugog i sve do njenog zatvaranja nosila je ime narodnog heroja – Filip Kljajić, Fića.
Od 1983. godine kasarna je proglađena spomenikom kulture i stavljena pod zaštitu države. Nakon napuštanja zgrade kao vojnog objekta Ministarstvo odbrane Srbije je početkom 2011. godine sa rukovodstvom grada sklopilo dogovor o novoj upotrebi objekta.
S obzirom na to da je Inžinjerijska kasarna specifičan i vredan objekat o kome pišu i vojnici na raznim forumima i prisećaju se svojih vojničkih dana, ovakav simbol Niša prosto vapi da bude u turističkoj pažnji Palilule, ocenjuju istoričari.
Više istorijskih činjenica saznajte u novoj epizodi serijala "NEobične razglednice Palilule" u realizaciji Udruženja Nova mreža iz Niša.
Ovaj projekat finansiran je sredstvima GO Palilula Niš, a sprovodi ga Udruženje „Nova mreža“, Niš.
NEobične razglednice Palilule: Tragične sudbine ratne siročadi u Sirotinjskom domu
U ratovima protiv Turaka 1876 do 1878. godine Niš je, kao i cela Srbija, pretrpeo velike gubitke. Ostalo je dosta invalida, ratne siročadi, osiromašenih porodica i brojni nezbrinuti ljudi.
Zbog toga je u Srbiji 1879. godine izvršen prvi popis socijalno ugroženih i nagrđenih, pa je nađeno da je bilo gotovo hiljadu slepih i isto toliko neizlečivih bogalja, skoro hiljadu i po dece bez roditelja, više od tri i po hiljade vanbračne dece, oko 2.000 zanemoglih bez hranitelja staraca i baba.
Ratna siročad teško su živela bez roditelja. U teškom položaju našle su se i one porodice čiji su hranioci poginuli u ratovima za oslobođenje.
U takvim uslovima dr Vladan Đorđević, osnivač srpskog društva Crvenog krsta u Nišu, na zasedanju narodne Skupštine Srbije 1879. godine, govorio o hitnoj potrebi da se u gradu na Nišavi izgradi i otvori Sirotinjski (dečji) dom.
U to vreme od socijalno – zdravstvenih ustanova postojala je samo okružna bolnica. Radila je u jednoj privatnoj, neuređenoj i napuštenoj kući kraj obale Nišave.
Dr Jovan Bogdanović, jedan od lekara koji je službovao u Nišu krajem 19. i početkom 20. veka, u jednom od svojih radova, ostavio nam je dragocene podatke o socijalno – zdravstvenim prilikama u gradu na Nišavi.
Između ostalog, pisao je i o postojanju i radu prvog Sirotinjskog doma u Nišu koji je služio za zbrinjavanje starih, ali i napuštene dece.
Osnovan je već 1902. godine. Nalazio se na mestu zvanom Špital kraj samog niškog groblja Gorica.
U domu su higijenske i zdravstvene prilike bile veoma teške. Prljavština je carovala. Vaši i ostala gamad milela je na sve strane. Dugo godina, kako za vreme Kraljevine Srbije tako i u periodu stare Jugoslavije, korisnici Doma samo su dva puta nedeljno dobijali hranu o „državnom trošku“.
U ostalim danima štićenici su se snabdevali hranom sa groblja. Dr Bogdanović navodi kako su korisnici Sirotinjskog doma „bili siti samo o daćama“, odnosno bili nahranjeni samo prilikom pogreba ili davanja pomena umrlim.
U drugim izvorima se navodi da je niški sirotinjski dom bio leglo zaraze i da je važio za kuću prosjaka i bogalja.
Posle šest godina rada zatvoren, ali je to bila preteča današnjem domu za nezbrinutu decu.
Kako izgleda zgrada nekadašnjeg Sirotišta pogledajte u novoj epizodi emisije "Neobične razglednice Palilule" Udruženja "Nova mreža" iz Niša.
Ovaj projekat finansiran je sredstvima GO Palilula Niš, a sprovodi ga Udruženje „Nova mreža“, Niš.