Grad Niš
NEobične razglednice Palilule: Inžinjerijska kasarna najmonumentalniji objekat u Nišu
Inžinjerijska kasarna koja se nalazi na području Gradske opštine Palilula predstavlja jedan od najznačajnijih i najmonumentalnijih objekata u Nišu. Sagrađena je na prelazu iz 19. u 20. vek u duhu romantičarske arhitekture. Građena je po projektu beogradskog arhitekte Danila Vladisavljevića koji je bio arhitekta Ministarstva vojske Srbije.
Inžinjerijska kasarna je najznačajnije ostvarenje ovog poznatog beogradskog arhitekte koji je, pored ostalog, projektovao u Beogradu Vojnu bolnicu, banku na Terazijama i Prometnu banku u Knez Mihailovoj ulici. Kamen temeljac za kasarnu postavljen je 10. juna 1899. godine na svečanostima kojima su prisustvovali kralj Aleksandar Obrenović i njegov otac Milan, oslobodilac Niša.
Gradnja kasarne završena je u jesen 1900. godine.
Kasarna je podignuta za potrebe vojske, ona simboliše vojni objekat – zamak, sa ugaonim poligonalnim kulama, zupcima na vrhu i vencima na potkrovlju. Na zgradi se nalaze i ukrasi sa južne i severne strane po četiri ornamenta koji prikazuju obeležje tadašnjeg roda inžinjerije. Po stilskim karakteristikama Inžinjerijska kasarna predstavlja jedan od najčistijih romantičarskih objekata u vojnoj arhitekturi.
Nakon Prvog svetskog rata bila je poznata kao Kasarna 16. Pešadijskog puka, a nakon Drugog i sve do njenog zatvaranja nosila je ime narodnog heroja – Filip Kljajić, Fića.
Od 1983. godine kasarna je proglađena spomenikom kulture i stavljena pod zaštitu države. Nakon napuštanja zgrade kao vojnog objekta Ministarstvo odbrane Srbije je početkom 2011. godine sa rukovodstvom grada sklopilo dogovor o novoj upotrebi objekta.
S obzirom na to da je Inžinjerijska kasarna specifičan i vredan objekat o kome pišu i vojnici na raznim forumima i prisećaju se svojih vojničkih dana, ovakav simbol Niša prosto vapi da bude u turističkoj pažnji Palilule, ocenjuju istoričari.
Više istorijskih činjenica saznajte u novoj epizodi serijala "NEobične razglednice Palilule" u realizaciji Udruženja Nova mreža iz Niša.
Ovaj projekat finansiran je sredstvima GO Palilula Niš, a sprovodi ga Udruženje „Nova mreža“, Niš.
NEobične razglednice Palilule: Tragične sudbine ratne siročadi u Sirotinjskom domu
U ratovima protiv Turaka 1876 do 1878. godine Niš je, kao i cela Srbija, pretrpeo velike gubitke. Ostalo je dosta invalida, ratne siročadi, osiromašenih porodica i brojni nezbrinuti ljudi.
Zbog toga je u Srbiji 1879. godine izvršen prvi popis socijalno ugroženih i nagrđenih, pa je nađeno da je bilo gotovo hiljadu slepih i isto toliko neizlečivih bogalja, skoro hiljadu i po dece bez roditelja, više od tri i po hiljade vanbračne dece, oko 2.000 zanemoglih bez hranitelja staraca i baba.
Ratna siročad teško su živela bez roditelja. U teškom položaju našle su se i one porodice čiji su hranioci poginuli u ratovima za oslobođenje.
U takvim uslovima dr Vladan Đorđević, osnivač srpskog društva Crvenog krsta u Nišu, na zasedanju narodne Skupštine Srbije 1879. godine, govorio o hitnoj potrebi da se u gradu na Nišavi izgradi i otvori Sirotinjski (dečji) dom.
U to vreme od socijalno – zdravstvenih ustanova postojala je samo okružna bolnica. Radila je u jednoj privatnoj, neuređenoj i napuštenoj kući kraj obale Nišave.
Dr Jovan Bogdanović, jedan od lekara koji je službovao u Nišu krajem 19. i početkom 20. veka, u jednom od svojih radova, ostavio nam je dragocene podatke o socijalno – zdravstvenim prilikama u gradu na Nišavi.
Između ostalog, pisao je i o postojanju i radu prvog Sirotinjskog doma u Nišu koji je služio za zbrinjavanje starih, ali i napuštene dece.
Osnovan je već 1902. godine. Nalazio se na mestu zvanom Špital kraj samog niškog groblja Gorica.
U domu su higijenske i zdravstvene prilike bile veoma teške. Prljavština je carovala. Vaši i ostala gamad milela je na sve strane. Dugo godina, kako za vreme Kraljevine Srbije tako i u periodu stare Jugoslavije, korisnici Doma samo su dva puta nedeljno dobijali hranu o „državnom trošku“.
U ostalim danima štićenici su se snabdevali hranom sa groblja. Dr Bogdanović navodi kako su korisnici Sirotinjskog doma „bili siti samo o daćama“, odnosno bili nahranjeni samo prilikom pogreba ili davanja pomena umrlim.
U drugim izvorima se navodi da je niški sirotinjski dom bio leglo zaraze i da je važio za kuću prosjaka i bogalja.
Posle šest godina rada zatvoren, ali je to bila preteča današnjem domu za nezbrinutu decu.
Kako izgleda zgrada nekadašnjeg Sirotišta pogledajte u novoj epizodi emisije "Neobične razglednice Palilule" Udruženja "Nova mreža" iz Niša.
Ovaj projekat finansiran je sredstvima GO Palilula Niš, a sprovodi ga Udruženje „Nova mreža“, Niš.
NEobične razglednice Palilule: Tajne niškog Starog groblja
Ne zna se tačno od kada postoji Staro groblje u Nišu, a neki od hiljade spomenika podignuti su u 18. veku. Višedecenijska ideja da groblje, koje nije aktivno već pola veka, postane memorijalni kompleks nije realizovana zbog nedostatka novca.
Ipak je ono istorijski značajno. Nalazi se na jugu Niša odnosno u centralnom delu Gradske opštine Palilula. Groblje je izduženog oblika, sa širim istočnim ulaznim i užim zapadnim delom i zauzima gotovo 17 hektara.
Podaci sa nadgrobnih spomenika ukazuju na starost groblja.
„Pravo istraživane groblja nikada nije sprovedeno tako da ne možemo da tvrdimo da ima sao 200 nadgrobnih spomenika sa istorijskom i kulturnom vrednošću i koji zaslućuju da budu pravilno obeleženi“, kaže istoričar iz Zavoda za zaštitu spomenika Niš, Đorođe Stošić.
Najstariji je grob Voina – iz 1819. godine. Nalazi se u zapadnom delu, koji je takođe najstariji deo ovog kompleksa.
Odbornici Skupštine Gradske opštine Palilula 14. oktobra 2010. godine doneli su odluku o pokretanju inicijative u Skupštini grada Niša da se prostor Starog groblja „Gorica“ uredi u „memorijalni park“.
Istoričari kažu da jedna od zanimljivosti je da se prostor oko Starog groblja deo nekada zvao crnogorska Palilua, a evo i zašto.
„Zbog Serdara Jola Piletića, crnogorskog junaka, vojskovođe i državnika 19. veka. On je u megdanima u Crnoj Gori sa Turcima stekao slavu jer je uspeo da pogubi turske megdnadžije. U Niš je došao 1878. godine kada se posvađao sa knezom Nikolom crnogoskim i izbegao je u Srbiju i naselio se u Niš i živeo na Paliluli zbog čega se ceo jedan deo ovog naselja nazivao crnogoskom Palilulom“, objašnjava istoričar Đorđe Stošić.
Koji su još spomenici stavljeni pod zaštitu pogledajte u emisiji „Neobične razglednice Palilule“.
Ovaj projekat finansiran je sredstvima GO Palilula Niš, a sprovodi ga Udruženje „Nova mreža“, Niš.