Hilandarski metoh se u Nišu prvi put  pominje  1587. godine. Nalazio se preko puta današnje male Saborne Crkve.  

“Reč metoh  je grčka reč koja označava crkvenu zemlju ili crkveni posed. Na turskom je to čiflik, međutim kod našeg naroda se i dalje održala ta reč. Kroz ceo srednji vek svi manastiri su imali neka svoja imanja, isturena izvan svog sedišta,  i uglavnom su ta imanja bila na korist manastirima koji su ih posedovali. Naši srednjevekovni vladari su ostavljali svojim kristovuljama, svojim poveljama velika imanja, a pre svega najvećem našem manastiru Hilandaru. Tako da su kroz ceo srednji vek srpski  vladari  posvećivali razna imanja manastiru Hilandaru, širom Srbije, najviše u Pomoravlju”, objašnjava protojerej Boban Stojković, starešina hrama.

Kada je došlo tursko ropstvo onda je naš narod bio u jako teškoj situaciji, tako da su Turci zauzeli sva ta imanja.

Nema dovoljno pisanih podataka iz tog vremena, ali postoji opis izgleda metoha iz 1799. godine.  On poseduje „kuću sa pet soba, kuhinjom, podrumom i placem od 8 i po ari,“ a sve ovo je dobio na poklon od nekog člana porodice Кaciginih, koji se zamonašio u manastiru Hilandaru.

Kada se javio pokret od oslobodjenja od Turaka, onda se i u Nišu javila ideja da se osnuje jedan Hilandarski metoh.

”Predanje kaže da je jedan mladic koji je bio teško bolestan posvetio svoj dom, svoju kuću, koja je imala nekih 5 prostorija  za potrebe manastira Hilandara i monaha koji su kroz Srbiju dolazili i skupljali priloge. Potom u 19. veku kod male Saborne crkve jedna porodica koja je bila poznata po imenu Kacigini, posvetila je manastiru Hilandaru svoj dom. Tu su monasi boravili jedno vreme i skupljali priloge za Hilandar i nosili u naturi ili u novcu”, kaže protojerej Boban Stojković.

Prema istorijskim podacima Hilandarski metoh uništen je u bombardovanju Niša  aprila 1944. godine. Nije obnovljen, već je plac na kojem se metoh nalazio  prodat 1947. godine.

Savezničko bombardovanje pogodilo je i Hilandarski metoh, 5.aprila 1944. godine koji je bio delimično srušen. Na žalost ta trošna kuća je srušena 1947. godine  i 40 godina posle toga javila se ideja da u Nišu postoji Hilandarski metoh.

”Na ovom mestu 1987. godine sadašnji patrijarh, a tadašnji episkop niški zajedno sa starcem Nikanorom hilandarcem osvetio je ovo mesto, ovaj hram i konak i namenio ga Hilandarskom metohu. Zbog krize je teško išlo sa izgradnjom ovoga hrama, sve do 1999. godine kada je Bogoslovija zbog poznatih događaja morala da se premesti iz Prizrena, svoga vekovnog sedišta, ovde u Niš u grad cara Konstantina”, kaže protojerej Boban Stojković.

Od 2000. godine ovo mesto je namenjeno učenicima Bogoslovije . Prvo su boravili u konaku Hilandarskog metoha, a potom je napravljena zgrada koja se nalazi u neposrednoj blizini.

Hram je osvećen 2008. druge nedelje nakon Vaskrsa i od tada je namenjen svima onima koji žive na Delijskom visu, Gabrovačkoj reci i na Trošarini.

Projekat za izgradnju crkve sačinio je arhitekta Aleksandar  Radović, a Metoh je oblikovan u duhu neovizantijskog i srednjevekovnog srpskog graditeljstva i posvećen je Vaskrsenju Hristovom. On je trolisne osnove i urađen je po modelu hilandaske crkve kralja Milutina.

 

“Ovaj hram Vaskrsenja gospodnjeg je hram Hilandarskog metoha, bogoslovije Svetog Kirila i Metodija i namenjen je pre svega za parohijsku upotrebu ovog dela Niša. Takođe i za svakodnevnu molitvu učenika Bogoslovije. Vernici se okupljaju tokom liturgija cele godine i praznicima”, kaže Stojković.

Protojerej Boban Stojković od 2007. godine je paroh pri Hilandarskom metohu i obavlja dužnost starešine hrama.

Ovaj projekat finansiran je sredstvima GO Palilula Niš. Stavovi izneti u podržanom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.